دحو الارض
به مناسبت دحو الارض
بيست و پنجم ذي القعده روزي است که معروف و مشهور است که در چنين روزي دحو الارض اتفاق افتاد و به همين خاطر اين روز و شبش از ايام و ليالي شريفه است که خداوند رحمت خود را در اين روز و شب شامل حال بندگانش مي کند و بر اساس روايات اسلامي به قيام و عبادت در آن اجر و ثواب فراواني تعلق مي گيرد. و روز دحوالارض يکي از روزهائي است که در تمام سال به فضيلت روزه ممتاز است.
دحو از لحاظ لغوي به معناي، بسط دادن و گستراندن است. و دحو الارض يعني گستراندن زمين و کشيدن زمين، و نيز به چيزي که گسترده و همچنين کشيده شود (دحوالشيء) گفته مي شود. يعني گسترده شد.
و آيه قرآن که مي فرمايد: «و الارض بعد ذلک دحها.»اشاره به اين معني دارد.
يعني و زمين را بعد از آن (براي انتفاع بشر و ساير مخلوقات) بگسترانيد.
و اينکه در دعاي علي ـ عليه السلام ـ وارد شده است! اللّهم داحي المدحوات، يعني بسط دهنده و گستراننده زمين و وسعت دهنده. اشاره به اين معنا دارد که خداوند زمين را از کعبه و محل آن گستراند و روز دحوالارض که به روز 25 ذي القعده گفته مي شود. اشاره به اين است که در چنين روزي خداوند بعد از اينکه مکان کعبه را ظاهر و آشکار کرد شروع به گستراندن زمين از اين نقطه کرد و به همين خاطر، دحوالارض گفته مي شود يعني روز گستراندن و بسط دادن به زمين، در احاديث و روايات و متون اسلامي به اين مسئله اشاره شده است. چنان چه شيخ طوسي مي گويد:
دحوالارض به روز 25 ذي القعده اطلاق مي شود که در چنين روزي خداوند زمين را از زير کعبه گسترش داد. و در چنين روزي روزه و غسل مستحب است و مخصوصا روزه که ثوابش معادل ثواب شصت سال عبادت است.
در روايتي از امام رضا ـ عليه السلام ـ نقل شده است که روز 25 ذي القعده همان روز دحوالارض که در چنين روزي خداوند زمين را از نقطه کعبه وسعت داد و نيز در چنين روزي حضرت ابراهيم و حضرت عيسي ـ عليهما السلام ـ متولد شدند. البته اين تاريخ مطابق با تاريخ قمري است و با تاريخ ميلادي منافات ندارد.
بر اساس آيه 96 سوره آل عمران که مي فرمايد: «إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَکةَ مُبَارَکا وَهُدًى لِّلْعَالَمِينَ.»
اول خانه اي که براي مکان عبادت خلق بنا شد همان خانه کعبه است که در آن برکت و هدايت خلايق است.
بين مفسران و دانشمندان در نحوه گستراندن زمين اقوال مختلفي وجود دارد که به برخي از آنها اشاره مي شود.
.1 برخي مي گويند که زمين در ابتدا زير آب غرق بود، تدريجا آبها در گودال هاي زمين قرار گرفت و خشکي ها سر برآورد و گسترده شد و اول نقطه اي که سر بر آورد محل کعبه بود و از آن تعبير به دحوالارض مي شود.
.2 و نيز گفته شده در آغاز زمين به صورت پستي ها و بلندي هاي تند و غير قابل سکونت بود و باران هاي سيلابي به صورت مدام مي باريد. ارتفاعات زمين را مي شست و در دره ها جمع مي کرد و تدريجا زمين هاي مسطح و قابل استفاده براي زندگي انسان و کشت و زرع به وجود آمد.
.3از امام محمد باقر ـ عليه السلام ـ نيز قول سومي نقل شده است که فرمودند: خداي متعال وقتي مي خواست زمين را خلق کند، بادها را فرمان داد تا به شکم آب بزنند و آب را به موج در آورند، آبها در اثر طوفان کف کرده، همه کفها يک جا جمع شد، که همان محل فعلي کعبه به وجود آمد. آنگاه آن را به صورت کوهي از کف درآورده، زمين را از زير (دامنه) آن کوه بگسترانيد و آيه «ان اول بيت وضع للناس للذي ببکة مبارکا و هدي للعالمين» سخن از همين مطالب دارد. پس اولين بقعه اي که خدا از زمين خلق کرده کعبه بود و ساير نقاط از ناحيه کعبه گسترانيده شدند و به اين امر دحوالارض گفته مي شود.
پس خداوند در خلقت زمين ابتدا موضع و محل کعبه را خلق کرد که آن محاذي بيت المعمور در عرش الهي است و ملائکه در آسمان به سان انسان ها در روي زمين دور آن طواف مي کنند و بعد از خلق محل کعبه زمين از نقطه کعبه وسعت يافت و گسترانيده شد.
در روايتي از امام صادق ـ عليه السلام ـ نقل شده است که حضرت فرمودند: 25 ذي القعده خداوند محل بيت را وضع (خلق) کرد و آن اولين رحمتي بود که خداوند بر روي زمين ايجاد کرد. همان طور که قبلا ذکر شده در اين زمينه روايات فراواني از سوي معصومين ـ عليهم السلام ـ نقل شده است که غالبا به موارد ذکر شده اشاره دارند.
بنابراين، دحو به معناي بسط دادن و گستراندن است و دحوالارض نيز به معناي گستراندن زمين است و علت نامگذاري اين است که چون خداوند بعد از خلق محل کعبه از آنجا شروع به گستراندن زمين و قابل سکونت قرار دادن زمين نمود. و اين امر در روزي مثل 25 ذي القعده اتفاق افتاد که به خاطر عظمت چنين روزي، روزه و غسل آن سفارش شده است.
ميرزا آقا جواد ملکي تبريزي در کتاب المراقبات پيرامون اهميت روز 25 ذي القعده ـ روز دحو الارض ـ چنين مي نويسند:
و عمل عمده در ماه ذي القعده دانستن انعام و احساني است که خداوند به بشر در روز دحو الارض فرموده است زيرا علم به رحمت و مقدار آن کمّاً و کيفاً اول مراتب شکرگزاري آن نعمت است چنان که هم نص در آن وارد و هم در علم سرّ محقق گشته است و در اخبار کثيره وارد شده است که روز 25 ماه ذي القعده خانه کعبه برقرار شد و زمين در زير آن کشيده و پهن گشته است در آن روز آدم به زمين فرود آمده و حضرت خليل يا عيسي ـ عليهما السلام ـ در آن روز متولد شده و در آن روز رحمت الهي انتشار يافته است و درباره آن روز از امير المؤمنين ـ عليه السلام ـ مرويست که نخستين رحمتي که از آسمان به زمين نازل شد در روز 25 ماه ذي القعده بوده است.
اين روز احکام ويژه اي دارد که به گوشه اي از آن اشاره مي کنيم:
هر کس در اين روز روزه بدارد و شب آن را قيام به نماز کند عبادت صد سال باشد که روزهاي آن را روزه دار و شب هاي آن را به قيام گذرانيده باشد و هر جماعتي که در اين روز گردهم آيند و به ذکر پروردگار خودشان (عزوجل) باشند متفرق نخواهند شد تا اينکه خواهشهاي آنها برآورده شود و در اين روز هزار هزار رحمت نازل گردد و صدي نود و نه آن بخشش حلقه هاي ذاکرين و روزه داران امروز و قائمين در اين شب باشد…»