حوزه علمیه حضرت زینب(س) سریش آباد

نکات اخلاقی و عرفانی از آیت الله مشکینی

آیت الله علی مشکینی عالم بزرگوار، سال های سال در میان تدریس علوم حوزه و سخنرانی هایشان، نکات اخلاقی زیادی را به شاگردان خود گوشزد می کردند تا دست مایه راه و زندگی شان شود. بخش هایی از این نکات و نصایح اخلاقی را در زیر می خوانید.
انسان کیست ؟
آیت الله مشکینی برای توصیف انسان به یک مثال روی می آورد و می گوید: «انسان موجود مرکبى از ساعات، ایام، شهور و سنوات است. هر ساعتى که مى‏گذرد یک مقدار از وجودش کم مى‏شود مانند یک بطرى پر از مایع است که قطره قطره از او کاسته می شود و هر قطره‏اى که از او بریزد، همان اندازه از مایع کم مى‏شود. بنابراین اگر مى‏خواهید افتخار سربازى امام زمان‏(عج) را پیدا کنید و یک روزى شیخ مفید و شیخ طوسى شوید، از حالا باید بفهمید، وقتتان چیست و در این زمینه سه نکته را مهم شمرده و لحاظ کنید:
اول: براى چه به دنیا آمده‏ایم و هدف چیست؟ دوم: حرکت به سوى هدف و کوشش براى رسیدن به آن. سوم: تهیه شرایط وصول به هدف را مشخص کند.»

انسان عاقل کیست ؟
انسان عاقل را آیت الله مشکینی اینگونه تعریف می کرد: «انسان عاقل کسی است که کمالات خود را بسنجد و براساس آن وزن بدن خویش را بفهمد، مقدار عقل و معلومات خود را نیز تشخیص ‏دهد و از حدود خود تجاوز نکند. انسان عاقل اینگونه نیست که بیشتر از این مقدار برای خودش ارزش قائل شود و تلاش کند بیشتر از معلومات و عقل خود توانایی های خویش را به دیگران نشان دهد. کسی که مى‏خواهد متصدى منصب و هدایت عده‏اى را به عهده بگیرد باید بهره وافى از اصول و فروع ، علوم ادبیات ، تفسیر و اخبار ، سیره پیامبراکرم (ص) ، سایر پیغمبران و ائمه اطهار داشته باشد و لازم‏ است که تا حدودى در اخلاقیات ، کمالات نفسانى ، تصفیه روح و باطن تجربه دیده باشد و جمال انسانیت خویش را از آلایش صفات زشت و ناپسند، پاکیزه و منزه کند. آن گاه به اصلاح دیگران بپردازد.»

عالم (طلبه) واقعی کیست؟
ایشان به طلاب توصیه می‌کردند: «درسى بخوانید که ملکوت را ببینید! علمى را بطلبید که به دل، نور است. طلبه‏اى که لقمه حرام در معده او وارد شود یا بفهمد مشتبه است، اما آن را بخورد، هیچ گاه نمى‏تواند مقامى بدست آورد. حوزه جایگاه کمال و علم است و راهى است که خدا این‏ گونه انتخاب کرده است. هر کس غیر از این را مى‏خواهد، بگذرد و به دنبال کارهاى دنیوى برود.»
همچنین این عالم بزرگوار در زمینه انجام مستحبات و نوافل می‌گفت: «اگر طلاب محترم و عالم روحانى در شبانه روز، پنجاه و یک رکعت نماز نخوانند و به هفده رکعت قناعت کنند، پس این مستحبات و نوافلى که تا امروز در کتابها نوشته شده است براى چیست و چه کسى باید به آنها عمل کند؟!»
وی درباره نماز هم می گوید: «توصیه به رعایت اخلاص در نماز مى‏کنم. از اول تا آخر نماز بکوشید که توجه‏تان به خدا باشد و هر چه که مى‏توانید نماز را کامل کنید تا روحتان از نماز سیراب شود. گاهی سجده‌های طولانی انجام دهید و اصرار کنید تا اشکتان جاری شود. روایت هست که با اصرارهای فراوان، درهای آسمان باز می‌شود و خداوند می‌فرماید: ملائک ببینید بنده من چه می‌کند.»

متفکر کیست ؟
ایشان معتقد بود که یکی از وظایف انسانی تفکر است و دراین باره می‌گفت: «انسان باید اهل تفکر باشد. تفکر یعنی فکر را به کار انداختن. تدبر نیز در لغت به معنی دنبال کردن است یعنی مطالبی را که درباره وضع خودش یا راجع به عالم است، دنبال کند؛ نظر هم به همین معناست. انسانی که تفکر و تدبر در خودش، کارش، حالش و زندگی‌اش نداشته باشد، ناقص است. درصورتی که گفته می‌شود تفکر خودش عبادت است. در روایت آمده که گاهی یک ساعت تفکر، به اندازه هفتاد سال عبادت و یا بیشتر از آن ارزش دارد.»
ایشان درتوصیف بالاترین صفات انسانی اشاره می کرد که: «بعضی از اوصاف روحی انسان ملکات نامیده می‌شود که به سختی در انسان به این درجه و مقام می‌رسد و زود هم از بین نمی‌رود مثل ملکه عدالت در انسان. سال‌ها باید انسان با شیاطین و نفس اماره بجنگد، کشتی بگیرد، زمین بخورد و زمین بزند تا نیروی روحی انسان این قدرت را پیدا کند و قوی بشود تا دیگر در مقابل هوای نفس اسیر نشود. به آنجا که رسید، می‌شود ملکه عدالت؛ این همان تقواست ملکه عدالت بالاترین صفت انسان است.

دستوالعمل های معنوی برای تزکیه نفس
• نماز را در اول وقت با حضور قلب بخوانید.
• همه نوافل یا بخشی از آن را انجام دهید.
• همواره سخن راست و سنجیده در گفتارتان به کار ببنید و از سخن دروغ حتی به شوخی بپرهیزید.
• ازهمه ساعات زندگی خود استفاده کنید و لحظه ای را هم به بطالت نگذرانید.
• هنگام درس با تمام توجه به درس گوش دهید.
• تا زمانی که هنگام مطالعه مطلبی را نفهمیدید ، وارد مطلب دیگری نشوید.
• دوستان مناسب در بحث و زندگی انتخاب کنید.
• بهتر است استادان قبل از شروع درس مطلبی از ائمه اطهار نقل کنند.
• سخنان خود را بخشی از اعمالتان قراردهید.
• از همان شروع تحصیل فکرتان این باشد که بالاتر از شیخ مفید یا سید مرتضی قدم بگذارید.
• از لقمه حرام و مشتبه بپرهیزید.
• در زمان تحصیل از خواندن دعا و زیارت ائمه اطهار غافل نشوید.
• در هرجایی که زندگی می کنید، افراد با تقوا را بیابید و از انفاس و نصایح آنها استفاده کنید.